Kinderen en scheiding

Scheiding van de ouders betekent voor kinderen dat ze vaak onverwachts en zonder dat zij dit willen met veel veranderingen te maken krijgen. Zoals het contact met hun ouders, broers en zussen maar ook met familieleden en vrienden. Er komen vaak nieuwe partners bij, die misschien ook kinderen hebben. Kinderen krijgen één en soms twee nieuwe huizen, moeten veranderen van school en de vrije tijd, het vieren van feestdagen en verjaardag verandert. Dit zorgt voor nieuwe en heftige emoties. Kinderen voelen zich vaak onzeker en minder veilig en hebben tijd nodig om aan de nieuwe situatie te wennen. Ze moeten leren omgaan met het verlies van het vertrouwde gezin. Hoe kinderen de scheiding beleven wordt beïnvloed door de situatie van de scheiding en de leeftijd van het kind.

De mogelijke reacties van kinderen op de scheiding

Kinderen reageren verschillend op de scheiding van hun ouders. Mogelijke reacties zijn:

• Boosheid
• Verdriet
• Angst
• Vermoeidheid
• Minder aandacht
• Minder goede prestaties op school
• Lichamelijke klachten
• Moeite met afscheid nemen
• Terugvallen in kinderlijk gedrag zoals bedplassen of duimzuigen
• Niet willen praten over de andere ouder
• Meer aandacht vragen.

Wennen aan de nieuwe situatie

Veel kinderen ervaren gevoelens van verdriet, boosheid en angst rondom de scheiding, maar soms ook opluchting dat hun ouders geen ruzie meer maken. Met de steun van hun ouders en omgeving voelen de meeste kinderen zich na een tijd weer fijner. De meeste kinderen wennen na ongeveer één of twee jaar aan de nieuwe situatie. Dit betekent niet dat de pijn weg is maar dat zij een manier hebben gevonden om met de veranderingen om te gaan.

Het verlies verwerken

Het is goed om te beseffen dat het normaal is dat een kind bij een scheiding het verlies moet gaan verwerken. Het komt in een rouwproces en dat kent verschillende fasen. De volgorde en de snelheid waarmee een kind of volwassene in deze verschillende fasen komt, verschilt per persoon. Het is dus goed mogelijk dat ouders en kinderen tegelijkertijd in verschillende fasen van het rouwverwerkingsproces zitten. Dit kan ervoor zorgen dat het begrijpen van elkaar moeilijk wordt.

Het kan ook zijn dat de verwerking van de scheiding bij jullie kind niet zo goed gaat. Als jullie denken dat dat het geval is, let er dan op of je het gedrag wat hieronder staat langer dan drie maanden ziet gebeuren bij jullie kind en vraag om hulp als jullie kind:

• Erg boos en geïrriteerd is of blijft en/of veel ruzie maakt.
• Verdrietig blijft en nergens zin in heeft.
• Zich terugtrekt (situaties of dingen voorkomen of personen niet willen zien).
• Zich niet verder ontwikkelt of teruggaat in zijn ontwikkeling (bijvoorbeeld opnieuw bedplassen).
• Lichamelijke klachten heeft waar geen lichamelijke oorzaak voor te vinden is (bijvoorbeeld buikpijn).
• Slaapproblemen en/of nachtmerries heeft.
• (Zeer) angstig gedrag laat zien.
• Negatief tegen allerlei dingen aan kijkt.
• Heel zorgzaam gedrag naar de ouder(s) of broertjes of zusjes laat zien en geen aandacht aan zichzelf geeft.
• Alleen maar negatief spreekt over een van de ouders terwijl het contact voor de scheiding goed was.

Maken jullie je zorgen om jullie kind? Neem dan contact op met het Scheidingspunt.

Praat met jullie kind over de scheiding

Veel ouders vinden het lastig om over de scheiding te praten met hun kind. Toch kan het een kind heel erg helpen wanneer er op een goede manier over bepaalde onderwerpen gesproken wordt. Het is dan wel belangrijk dat je geen negatieve mening geeft (over de andere ouder) en kijkt naar hoe jullie kind de scheiding meemaakt. Zo kan het bijvoorbeeld fijn zijn om te horen voor het kind dat je zegt: “Ik begrijp dat je verdrietig bent door de situatie en ik kan het niet oplossen, maar ik kan wel samen met jou kijken hoe ik jou kan helpen”. Dat helpt bij het leren omgaan met de scheiding. Vragen die daarbij kunnen helpen zijn: Wat vind je moeilijk? Wat zou je anders willen? En wie of wat kunnen je daarbij helpen? Geef hierbij als ouder niet meteen je eigen mening. Het is fijn voor een kind als het weet dat er naar hem of haar geluisterd wordt en dat het kind weet dat het belangrijk is.

Het kan zijn dat je zelf als ouder een periode er minder kan zijn voor het kind, omdat je zelf ook veel moet regelen en met de nieuwe situatie moet leren omgaan. In dat geval is het fijn als jullie kind zijn verhaal kan vertellen aan iemand die het vertrouwt. Dat kan een opa of oma zijn of een buurman of buurvrouw, of juf of meester van school. Het is fijn voor het kind als school en de juf of meester weet van de scheiding en de situatie thuis. Elke school in Zoetermeer heeft een schoolmaatschappelijk werker die een gesprek met jou en je kind kan hebben hierover.

Het kan voor jullie kind ook heel fijn zijn om met andere kinderen over de scheiding te praten. Op de homepage kun je zien welke verschillende groepen er in Zoetermeer worden aangeboden.

Waar denken of maken kinderen van gescheiden ouders zich zorgen over?

Weer bij elkaar: De wens dat ouders weer bij elkaar komen, dit kan soms tot op volwassen leeftijd blijven bestaan. Het is belangrijk om te blijven zeggen dat je heel goed begrijpt dat dat de wens van je kind is maar dat de meeste ouders die gescheiden zijn niet meer bij elkaar komen. Hoe verdrietig dat ook is voor de kinderen.

Houden mijn ouders nog van mij? Vooral jonge kinderen willen in deze onzekere tijd weten dat beide ouders nog steeds evenveel van hen houden als voor de scheiding. Het is belangrijk dat jullie kind weet dat jullie als ouders van hem/haar zullen blijven houden en er samen altijd voor hem of haar zijn. Jullie houden niet meer van elkaar als partners maar blijven wel van jullie kind houden.

Problemen in trouw blijven naar beide ouders (loyaliteitsconflict) Wanneer kinderen het gevoel hebben dat zij moeten kiezen tussen de ene of de andere ouder is dat een vreselijk gevoel en raken zij in de war. Kinderen hebben beide ouders nodig in hun leven om van te leren en zich goed te ontwikkelen. Zij willen zonder voorwaarden van beide ouders kunnen houden.

Schuldgevoel: Veel (jonge) kinderen en jongeren denken dat het hun schuld is dat hun ouders zijn gescheiden. Het is belangrijk vaak te herhalen dat het NOOIT de schuld van een kind is dat zijn ouders zijn gescheiden.

Ouderrol overnemen (parentificatie); Dat kinderen ouders willen troosten of helpen wanneer zij zien dat hun ouder verdrietig of boos is, is een normale reactie. In scheidingssituaties bestaat er een kans dat kinderen te veel voor broertjes of zusjes of voor een ouder gaat zorgen. Dit is vaak de ouder die verlaten of alleen is of de ouder die de meeste gevoelens laat zien. Het is dan belangrijk om jullie kind te laten merken dat je zijn moeite fijn vindt maar dat je heel goed voor jezelf en het kind kunt zorgen en dat jullie kind gewoon lekker kind mag zijn.

Een fijne manier om met kinderen te praten over deze onderwerpen is door het voorlezen uit een boek of het kind zelf een boek te laten lezen. In de bibliotheek zijn verschillende boeken te leen over het onderwerp scheiden. Vraag hiernaar aan de balie van de Bibliotheek.

Gescheiden opvoeden: wat zijn risico’s en goede situaties voor een kind van gescheiden ouders?

Kinderen hebben het meest last van de scheiding als:

• Ruzies tussen de ouders blijven doorgaan na de scheiding.
• De ouder waarbij het kind woont problemen heeft.
• Het kind veel veranderingen heeft meegemaakt door de scheiding.
• Er na de scheiding minder geld is.
• Het contact met de andere ouder niet goed gaat.

Kinderen die hier mee te maken krijgen, hebben een grote kans om ernstige problemen te ontwikkelen. Dit zie je vaak in het omgaan en uiten gevoelens, relaties en geestelijk. Gelukkig zijn er ook situaties die kinderen helpen om met de negatieve gevolgen van de scheiding om te gaan. Dit noemen we beschermende factoren. Hieronder lees je wat dat kan zijn;

• Beide ouders spelen een belangrijke rol in het leven van het kind.
• Goede afspraken en samenwerking tussen beide ouders.
• Er mag over de scheiding en de situatie worden gepraat.
• De omgeving (families en vrienden) geven steun aan beide ouders en de kinderen.
• Een opvoeding waarin onvoorwaardelijk van het kind wordt gehouden, waar het kind zijn gevoelens mag uiten en waar regels zijn.

Tips om samen een goede vader en/of moeder te blijven

Bedenk voor jezelf dat je geen partners meer bent met je ex maar wel samen ouders. Zorg dat jullie als ouders met elkaar blijven praten over dingen die over het kind gaan. Dat het goed gaat met jullie kind is voor jullie allebei belangrijk. Denk daarom bij alles denken aan wat het beste is voor jullie kind. Dit kan soms best lastig zijn, wanneer je nog heel boos bent op de andere ouder. Vraag je bij het maken van keuzes af of je dit doet omdat het goed is voor jullie kind, of omdat je boos bent op de andere ouder. Welke afspraken je als ouders over de zorg voor jullie kind ook maakt, jullie kind heeft recht om allebei de ouders te zien. Het is belangrijk voor jullie kind dat allebei de ouders het eens zijn met de gemaakte afspraken, dat jullie je aan deze afspraken houden en dat er geen ruzie over is. Heel belangrijk is dat kinderen van beide ouders mogen houden. Je moet dit als ouder niet alleen zeggen, maar ook laten voelen dat je dit meent.

Als ouders nieuwe relaties krijgen...

Als ouders nieuwe relaties krijgen kan dat een enorme invloed hebben op de kinderen. Kinderen blijven namelijk vaak nog heel lang hopen dat hun ouders weer bij elkaar komen. Door nieuwe relaties kunnen ze hier niet meer op hopen. Het is opnieuw een verlies dat zij moeten verwerken. Laat jullie kind je nieuwe partner niet te snel ontmoeten en laat ze rustig wennen aan het idee. Als je nieuwe partner ook kinderen heeft en jullie gaan samenwonen, dan heet dit een nieuw samengesteld gezin. Laat kinderen meepraten over dingen die hen aangaan. Voor het kind is het ook fijn om regelmatig even alleen te kunnen zijn met jou als ouder, zonder je nieuwe partner en de mogelijke andere kinderen. Lees meer hierover op de pagina ‘Samengesteld gezin’.